Nội dung chính
1. Vách ngăn sống mũi là gì?
Vách ngăn sống mũi (nasal septum) là tấm chắn mỏng nằm giữa hai hốc mũi, phân chia mũi thành hai nửa trái – phải. Vách ngăn gồm một phần sụn ở phía trước và một phần xương ở phía sau. Khi thật thẳng, vách ngăn giúp phân chia luồng khí đều hai bên mũi và hỗ trợ chức năng lọc, làm ấm và ẩm không khí khi hít thở.
Tuy nhiên, không ít người bị lệch vách ngăn sống mũi (deviated nasal septum) – nghĩa là vách ngăn bị bóp méo, lệch khỏi đường giữa. Tình trạng này có thể bẩm sinh hoặc có sau chấn thương, và ảnh hưởng nhiều đến hô hấp cũng như sức khoẻ đường mũi xoang.
2. Phân loại lệch vách ngăn
2.1. Theo độ lệch
- Lệch nhẹ: Mô vách hơi lệch, chưa ảnh hưởng nhiều đến hô hấp.
- Lệch trung bình: Một bên hốc mũi bị hẹp, khí lưu thông không đều.
- Lệch nặng: Méo vách rõ, gây nghẹt mũi một bên, thay đổi cấu trúc mũi rõ rệt.
2.2. Theo vị trí lệch
- Lệch trước: Gần cửa mũi, thường dễ nhìn thấy hoặc sờ thấy.
- Lệch sau: Gần phần sau xoang, có thể gây biến chứng xoang.
- Lệch dạng vẹo: Vách cong lệch về một phía.
- Lệch dạng gập khúc: Vách ngăn gập tạo góc, gây tắc nghẽn mạnh.
3. Nguyên nhân dẫn đến lệch vách ngăn sống mũi
3.1. Bẩm sinh
- Thường do bất thường khi thai nhi phát triển: vách ngăn phát triển không đều, tạo góc vẹo.
- Một số hội chứng bẩm sinh kèm theo dị dạng khác như vẹo vách ngăn, môi hở hàm ếch…
3.2. Chấn thương
- Va đập mạnh vùng mũi do tai nạn, thể thao, sinh hoạt.
- Chấn thương dù nhẹ, nếu không được điều chỉnh kịp thời, có thể dẫn đến lệch.
3.3. Yếu tố liên quan khác
- Quá trình phát triển, mãn kinh, mất cân bằng hooc‑môn có thể ảnh hưởng đến cấu trúc mô vách.
- Phẫu thuật mũi không chuẩn kỹ thuật – đôi khi tạo tác động tới chất nền vách ngăn.
4. Triệu chứng thường gặp khi bị lệch vách ngăn
Không phải tất cả trường hợp lệch vách đều gây ra triệu chứng. Tuy nhiên, khi lệch đủ mức độ, người bệnh có thể gặp những biểu hiện sau:
4.1. Tắc nghẽn mũi
- Mỗi chiều thở mũi đều bị co hẹp hơn bên còn lại.
- Nghẹt mũi dai dẳng, ngủ không sâu do chảy qua miệng.
4.2. Hoạt động mũi xoang bị ảnh hưởng
- Giảm khả năng lọc sạch không khí, dễ bị viêm, bội nhiễm xoang.
- Rửa mũi, xông mũi không đạt hiệu quả như mong muốn do dòng chảy tập trung lệch.
4.3. Xuất hiện viêm xoang hoặc viêm mũi dị ứng tái đi tái lại
- Dịch ứ đọng tại lỗ xoang, gây đau đầu, đau mặt vùng má, trán.
- Hắt hơi, chảy nước mũi, ngứa mũi có thể do không khí không qua mũi đều.
4.4. Ngáy, ngưng thở khi ngủ
- Nghẹt mũi một bên khiến luồng khí hô hấp bị hạn chế, dẫn đến ngáy và ngưng thở lúc ngủ (OSA).
4.5. Đau đầu, đau mặt
- Do viêm xoang kéo dài hoặc áp lực mũi sai lệch, đau thường âm ỉ vùng trán hoặc gò má.
5. Chẩn đoán lệch vách ngăn sống mũi
5.1. Khám lâm sàng
- Bác sĩ dùng đèn soi mũi để kiểm tra sự lệch vách.
- Đánh giá mức độ tắc nghẽn hai bên và xác định vị trí lệch.
5.2. Nội soi mũi – xoang
- Đánh giá chính xác mức độ lệch, các tổn thương niêm mạc, polyp, viêm xoang đi kèm.
5.3. Chụp cắt lớp vi tính (CT) xoang
- Hỗ trợ xác định 3 chiều của vách ngăn và cấu trúc xoang mũi liên quan.
- Thẩm định có viêm xoang, polyp hay bất thường cấu trúc khác (VA, polyp).
5.4. Đánh giá giấc ngủ
- Nếu có triệu chứng ngủ ngáy, ngưng thở, trẻ em hoặc người lớn cần đánh giá thêm qua đo giấc ngủ (polysomnography).
6. Ảnh hưởng lâu dài của lệch vách ngăn
Nếu để kéo dài, vách ngăn lệch không chỉ gây khó chịu khi thở, mà còn có thể khiến:
- Viêm xoang mạn tính: Dịch đọng lâu, lỗ thông xoang bị bít nhiều.
- Viêm mũi dị ứng tái phát: Không thể lọc khí tốt, gây viêm đường hô hấp.
- Ngưng thở khi ngủ, giảm chất lượng giấc ngủ và ảnh hưởng tới tim mạch nếu kéo dài.
- Phát âm mũi lệch, gây nói giọng khàn hoặc nghe như nói mũi.
- Chếch lệch cấu trúc mũi lâu dài nếu kèm chấn thương, thay đổi cấu trúc các mô quanh mũi.
7. Phương pháp xử lý lệch vách ngăn
7.1. Điều trị nội khoa hỗ trợ
- Dùng xịt rửa mũi thường xuyên giúp giảm sưng niêm mạc.
- Thuốc chống viêm nhẹ và giảm sưng theo chỉ định bác sĩ – không được tự ý dùng kéo dài.
- Quản lý các bệnh kèm như viêm xoang, viêm mũi dị ứng để giảm triệu chứng.
- Đây là giải pháp hỗ trợ, không giải quyết triệt để lệch vách ngăn.
7.2. Can thiệp phẫu thuật: Vẹo vách ngăn – Septoplasty
Khi nào cần phẫu thuật?
- Nghẹt mũi dai dẳng, tắc nghẽn lớn ảnh hưởng giấc ngủ.
- Viêm xoang tái phát nhiều lần do vách lệch gây tắc lỗ xoang.
- Ngưng thở khi ngủ liên quan đến cấu trúc mũi.
- Tổn thương rõ vách ảnh hưởng thẩm mỹ hoặc chức năng mũi.
Quy trình septoplasty:
- Thăm khám, nội soi và chụp CT xác định mức độ và điểm lệch.
- Thiết kế phẫu thuật: Giữ lại phần vách ngăn lành, cắt phần lệch.
- Phẫu thuật nội soi không để lại sẹo ngoài da.
- Theo dõi sau mổ: Rửa mũi, vệ sinh, hạn chế xì mũi mạnh, thăm khám định kỳ.
Ưu điểm:
- Cải thiện hô hấp đều hai bên.
- Giảm tần suất viêm xoang, chảy mũi, ngáy.
- Hồi phục nhanh, ít sẹo, tác dụng lâu dài.
8. Chăm sóc sau phẫu thuật
- Rửa mũi nhẹ nhàng bằng nước muối/sát khuẩn để vệ sinh và hỗ trợ lành niêm mạc.
- Tránh xì mũi mạnh hoặc ngoáy mũi trong vài tuần sau mổ.
- Theo lịch tái khám – nội soi sau mổ để đánh giá kết quả và can thiệp nếu cần.
- Tránh khói thuốc, bụi bẩn và dị nguyên trong giai đoạn hồi phục.
- Theo dõi giấc ngủ, nếu còn ngáy hoặc khó thở cần đánh giá sau 1–3 tháng.
9. Phòng ngừa lệch vách ngăn
- Đeo bảo hộ khi chơi thể thao, lao động nguy hiểm.
- Thực hiện phẫu thuật mũi thẩm mỹ chuyên nghiệp, tránh can thiệp vào vách ngăn.
- Khám kiểm tra sức khỏe hô hấp định kỳ, đặc biệt nếu bạn thường xuyên viêm xoang, ngáy ngủ.
- Duy trì nghi thức vệ sinh mũi hàng ngày, dùng máy tạo độ ẩm khi môi trường khô.
- Xử lý sớm dị ứng mũi hoặc viêm xoang để giảm tình trạng niêm mạc phù nề kéo dài.
10. Ai nên đi khám chuyên khoa?
- Mọi trường hợp có dấu hiệu nghẹt mũi kéo dài (trên 4 tuần) không thuyên giảm sau xử lý tại nhà.
- Người có ngáy to, thở hắt hơi, ngủ ngưng thở, thiếu oxy khi ngủ.
- Viêm xoang tái phát lặp đi lặp lại nhiều lần.
- Trẻ em chậm nói, hấp thu kém, ngủ kém do tắc mũi kéo dài.
- Người chuẩn bị phẫu thuật mũi hoặc chỉnh hình mũi cần đánh giá trước để tránh biến chứng.
11. Khám và điều trị lệch vách ngăn uy tín ở Bắc Ninh
Bạn có thể đến các cơ sở có trang thiết bị nội soi hiện đại, khoa tai – mũi – họng chuyên sâu, có thể kể đến:
1. Bệnh viện chuyên môn về tai mũi họng
- Bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm trong phẫu thuật septoplasty.
- Có CT scan xoang đánh giá cấu trúc mũi đầy đủ.
2. Phòng khám Đa khoa Quốc tế Việt Sing – Bắc Ninh
- Nội soi hiện đại, đánh giá chính xác vách lệch và tình trạng xoang.
- Phẫu thuật ít xâm lấn, phương pháp septoplasty tinh tế.
- Chăm sóc hậu phẫu chu đáo, hỗ trợ tái khám và chăm sóc tại nhà.
📞 Hotline tư vấn: 0336.789.169
12. Lời khuyên chung
- Lệch vách ngăn là tình trạng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ.
- Nếu tắc mũi dai dẳng, ngủ không ngon, ngáy hoặc viêm xoang tái phát, hãy đi khám chuyên khoa sớm.
- Phẫu thuật septoplasty mang lại hiệu quả lâu dài, giúp hít thở đều, giảm biến chứng xoang.
- Chăm sóc tốt sau phẫu thuật và phòng ngừa đúng cách giúp duy trì kết quả tốt nhất.
13. Kết luận
Lệch vách ngăn sống mũi là một bất thường cấu trúc khá phổ biến, có thể gây ra nhiều vấn đề về hô hấp và sức khoẻ nếu không được xử lý đúng cách. Phương pháp điều trị hiệu quả bao gồm:
- Hỗ trợ nội khoa để giảm viêm, phù nề,
- Khi cần thiết, phẫu thuật septoplasty để chỉnh thẳng vách và cải thiện chức năng mũi.
Nếu bạn có dấu hiệu như tắc mũi lâu ngày, ngủ ngáy, viêm xoang tái phát, hãy đến khám sớm để chẩn đoán chính xác và lựa chọn phương pháp phù hợp. Điều này không chỉ cải thiện hô hấp mà còn nâng cao chất lượng giấc ngủ và sức khoẻ tổng thể.
